Pas Anvar Azimovit me karak.ter të veçantë, i cili u bë i famshëm me fjalët se “mbron interesat kroate më shumë sesa ato ruse”, në Kroaci për ambasador të ri rus edhe një kuadër nomi.nalisht më i fortë – 65-vjeçari Andrej Nesterenko, të cilin e quajnë “bul.dozeri i Putinit”, megjithëse analistët e atjeshëm thonë se ky është një mbivlerësim.
Nes terenko, babai i të cilit Aleksei ishte dip.lomat sovjetik në KB, ka një avantazh që gudulis imagjinatën kur bëhet fjalë për arsyet e emërimit të tij – ai është, në fakt, një mik i ngu shtë i ministrit të jashtëm të Putinit, Sergej Lavrov.
Ky, thonë ata, është i vetmi “virtyt” i tij. Ndërsa Rusia është ako.ma aktive dhe e pranishme (vetëm) në Ballkan, ku dëshiron ta qëndrojë si në përfaqësinë e saj të fundit në Evropë, ku ka ose dëshiron të ketë një lloj ndikimi, çdo iniciativë diplomatike zgjon inte.res.
Ndër.sa në Serbi, dega më e rëndësishme ruse, ambasador është Aleksandër Bo.çan Kharchenko me përvojë dhe dinak, njohës jashtëzakonisht i mirë i situatës në rajon dhe i quajtur me dashuri “guvernatori i Putinit në Ballkan”, ardhja e Nestrenkos në Zagreb mund të interpretohet si mesazh i vullnetit të mirë, sepse edhe pse nuk është një diplomat me përvojë, ai ka lidhje të mira dhe “shpi.ën” e fortë.
Në fakt, nga viti 2011 deri më 2015, ai ishte ambasador në Malin e Zi. Më pas u për.poq të bindte malazezët t’ia lëshonin Rusisë portet e Barit dhe Kotorrit si baza ushtarake për flotën e saj në Mesdhe, por Podgorica nuk pranoi. Kur gjithçka doli në dritë, Ne.sterenko tha se kjo nuk kishte asnjë lidhje me bazën ushtarake, por vetëm me “arsye humanitare”, d.m.th. furnizimin e anijeve luftarake ruse me materiale dhe karburant dhe zëvendësimin e ekuipazhit. Por pak kush be.soi në këtë arsyetim.
‘Dështimi në Malin e Zi’
Kjo ve tëm përshpejtoi pranimin e Malit të Zi në NATO, e cila ndodhi në vitin 2017, me indinjatën e madhe të sotme të Moskës, e cila pas fitores së zgjedhjeve të par.tive pro-ruso-pro-serbe që në reagimet e para shprehu shpresën për t’ia kthyer shpinën NATO-s dhe për të kthyer ko.pilin malazias në krahët e Rusisë “nënë”.
Në fa kt, vlen të thuhet se largimi i Nesterenkos nga Podgorica u shoqërua me billborde ku shkruhej: “I dashur z. Nesterenko, faleminderit për rekomandimet për anë.tarësimin në NATO. Ne po ju themi: largoni duart larg nesh. Ju sugjerojmë që të pushoni në brigjet dhe rrugë të mba.rë”.
Si përpjekje të rastit, të papritura, të papritura dhe të he.shtura për të përmirësuar marrëdhëniet midis Kroacisë dhe Rusisë, takimet e Stipe Mesiqit, Jad.ranka Kosorit ose Kolinda Grabar-Kitaroviqit me Putinin nuk sollën ndonjë ndryshim të madh dhe mund të klasi.fikoheshin si “shumë zhurmë për asgjë”. Ndërsa gjërat vërtiten, po aq edhe pashiten.
Sipas asaj që na tha ballkanologu rus Gen.adi Sisojev – Rusia në Ballkan ka pro.paganduar politikën e “mbështetjes me dy këmbë” në Ballkan – me njërën në Beograd dhe tjetrën në Zagreb. Sidoqoftë, ky koncept është prishur, sepse aktualisht ka marrëdhënie “gjysmë të ngrira” me Kroacinë, pa një tendencë për përmirësim të dukshëm, veçanërisht sepse është e qartë se struktura aktuale qeverisëse me Andrej Plenkoviqin nuk i jep shumë rë.ndësi afrimit me Rusinë.
Zagrebi nuk është pri.oritet
Pran daj janë të sjellshëm, por marrëdhëniet janë në distancë, duke pritur kohë më të mira dhe Zagrebi në këtë kohë nuk është prioritet i Moskës si Serbia dhe BeH, ose Republika Srpska, dhe pas ndry.shimit të qeverisë përsëri u hap mundësia e ndikimit të drejtpërdrejtë në Malin e Zi. Kjo është arsyeja pse këto dy vende të paqëndrueshme, të cilat mund të përkufizohen si “të sëmurët” ball.kanikë, në këtë kohë të pandemisë së pandalshme të koronavirusit janë shënjestrat kryesore të ndikimit rus në Ballkan, të cilat mund, nëse asgjë tjetër, të paktën të përkeqësojnë situatën dhe t’i bë.jnë këto vende “vende raste”, mjaftueshëm për t’i larguar ato nga Evropa ose për të rritur skepticizmin evropian dhe atë sipas asaj “nëse nuk mund t’i kemi, as ti nuk do të kesh”. Shumë e ngja.shme me skenarin ukrainas.
Nesterenko gjithashtu u dallua me një fjalor të papër.shtatshëm për një diplomat, por duket se është bërë një zakon i diplomacisë ruse që Kremlini, në vendet e Ballkanit, i cili po i rrëshqet nga duart, të dërgojë një plejadë ambasadorësh atipikë “agre.sivë” dhe paternalistë.
Le të kujtojmë se sa prej tyre u dhanë mësime qe.verive lokale (Azimov nuk hezitoi shumë), kështu që, për shembull, ambasadori rus në Maqedoni Oleg Shçerbak, pasi ven.di bëri kërkesë për anëtarësim në NATO, tha hapur se pas këtij vendimi “Maqedonia po bëhet një shënjestër le.gjitime “.
Ish ambasadori në Serbi, Aleksandar Çepurin, bërtiti “se Rusia po mbro.n Kosovën serbe më shumë sesa serbët”, dhe Nesterenko akuzoi Milo Gjukanoviqin se po tregon se mund t’i tra.dhtojë në çdo kohë dhe ekziston përshtypja se “malazezët jetojnë në një vend”, ndërsa kryeministri i tyre (atëherë Gjukanoviq mbante atë pozitë) menaxhon disa bor.xhe “.
Me sje.lljen e ambasadorit Aleksandar Ivancov shpesh janë të pakënaqur në Sarajevë. Kohët e fun.dit, anëtari i Kryesisë së së BeH-së, Zhelko Komshiq, ia tërhoqi vërejtjen se “nuk po respekton institucionet e shtetit të BeH-së” dhe se sjellja e tij dëshmon se Rusia “rre.zikon sovranitetin e BieH-së”.
Ballkani është një prioritet i rëndësishëm gjeostrategjike për Rusinë, e cila për.dor situatën aktuale të “vakuumit”, kur vendet e Ballkanit Perëndimor nuk janë ende afër BE-së (disa janë larguar dhe janë bashkuar me NATO), kështu që ata shpresojnë të përfitojnë nga dyshimet dhe ngadalësia e Brukselit. Në fakt, është e qartë se BE-ja pa vullnet i do në anëtarësinë e saj ven.det e pazhvilluara, politikisht të papjekura, plot korrupsion dhe abuzime (mjaft i kanë Kroacinë, Rumaninë, Bullgarinë dhe gërmimi me Poloninë dhe Hungarinë), por i mba nga “hesapi” që Rusia të mos hyjë në këtë “atar” evropian (të largët) dhe të prishë rrethimin strategjik të Evropës nën kapelën e Bruk..selit. Koha po mbaron, prandaj Rusia po bën presion.
Rusët në Ballkan
Rusia ka disa qasje strategjike ndaj Ballkanit, për të cilat kujdeset. Nga njëra anë, është kjo politika e destabilizimit të vazhdueshëm dhe krizave të për.hershme. Është logjike që Rusia nuk dëshiron të luajë rol konstruktiv në këto hapësira sepse e di që të gjitha këto vende, kur të bëhen stabile, kanë vetëm një dëshirë – të bëhen pjesë e BE-së dhe NATO-s, dhe se në atë ra.st mbetet jashtë loje.
Këtë pilulë të hidhur tashmë e ka pirë me një numër shte.tesh post-sovjetike, të cilat rusët mendonin se do të ishin përgjithmonë me të. Në Kremlin po përpiqen të përfitojnë dhe të imponojë perceptimin se Ballkani është në të vërtetë një fëmijë i pa.dëshiruar i BE-së, por i frustron ajo që vendet të cilat Evropa i konsideron mbeturina të saj megjithatë i dëshirojnë shkëlqimin e ofertave perëndimore dhe nuk duan të jenë pjesë e plan.eve të Rusisë.
Kë.shtu Rusia u përpoq të prishë negociatat midis Greqisë dhe Ma qedonisë mbi ndryshimin e emrit, me të cilat ish-republikën Jugosllave filluan t’ hapen dyert deri atë.herë të harruara të perspektivës euro-atlantike. Greqia, megjithëse konsiderohet “lojtar rus brenda BE-së”, dëboi katër diplomatë rusë për shkak të përzierjes, nuk lejoi disa zyrtarë të lartë të Kishës Ortodokse Ruse të hynin në vend, dhe përmes disa manjatëve rusë nga Greqia financuan protestat kun.dër Marrëveshjes për emrin Maqedonia Veriore.
Po ashtu, Rusia kundërshton hapur qasjen e Bosnjë-Her.cegovinës ndaj NATO-s, për çka ajo ka përkrahjen e, siç e quajnë mediat ruse, “mbështetjes më të rëndësishme ruse në Ballkan” – Milorad Dodikut.
Për më tepër, Rusia nuk dëshiron më rolin e një “mon.edhe për kusuritje”, sipas të cilit vendet e Ballkanit e përdorin atë vetëm si dordolec frikë.simi për Brukselin – do të luajnë me Moskën vetëm në një përpjekje për të përshpejtuar ambiciet dhe imperativat e tyre euro-atlantike. Niveli i dytë i strategjisë së Rusisë në Ballkan, thotë Sisojev, është dëshira dhe qëndrimi “të pyetet për problemet ballkanike”, pra të mos ana.shkalohet dhe të mos margjinalizohet, të jetë pjesëmarrëse aktive e ngjarjeve ballkanike si një lojtar dhe forcë e fortë ndërkombëtare, por edhe përfaqësues i mendimeve ndryshe nga ato të Pe.rëndimit.
Rusia dë shiron të jetë pjesë e proceseve ballkanike. Ata janë për.pjekur të hipin në trenin për në Kosovë për një kohë të gjatë, por në këtë edhe presidenti serb Aleksandar Vuçiq është paksa i rezervuar (megjithëse jo publikisht), duke mbajtur “kartën ruse” si shpë.timin e tij të fundit para njohjes së pashmangshme të Kosovës. Por Rusia dëshiron të jetë pjesë e këtyre proceseve, thotë ballkanisti rus Maksim Samorukov, jo për t’i zgjidhur ato ose për t’i kontribuar rezultatit konstruktiv, por krejt të kundërtën – t’i zgjasë ato sa të mundet, ose të zbatojë taktikën e saj të preferuar të “ngr.irjes së konfliktit”, si fatet e krijesave para-shtetërore në ish-BRSS, siç është Transnistria në Moldavi, “zgjidhja” e pafund e së cilës ka vazhduar që nga viti 1990, ose Abkhazia dhe Osetia e Jugut në Gjeorgji që nga mesi i viteve 1990, si dhe krijesat më të reja fantazmë në Ukrainë, zgj.idhjen e së cilës nuk do ta përjetojmë për gjithë jetën. Në fakt, vetëm nëse e gjithë kjo zvarritet në pafundësi, Rusia mund të jetë pjesë e nyjës ballkanike (apo e cilës do tjetër qoftë), sepse me zgji.dhjen e këtyre problemeve, prania e saj bëhet e tepërt.
Frika nga ikja e Ser.bisë/
Siç na tha një politolog rus, pasi që pas shkarkimit në tre/gim të përfshihen paratë e investimet, Rusia do të jetë në pozitë vartëse ndaj SHBA-së dhe BE-së sepse vështirë se mund t’u bëjë ballë në këtë segment. Kjo është arsyeja pse ekziston një farë fri/ke në Kremlin se Serbia dhe Aleksandar Vuçiq mund të lundrojnë me një zgjidhje për çështjen e Kosovës, sepse në atë moment nevoja për angazhimin e tyre do të pushonte, veçanërisht si “lec/ka të kuqe” me të cilat tash frikohet BE-ja.
E dy ta është frika se Serbia nuk do të zgjidhte NATO-n, kështu që Rusia e fur/nizon atë me armët e saj të konsumuara, të përdorura, por edhe të reja, në mënyrë që ta lidhë edhe më shumë me vete, dhe përmes saj të tregojë se nuk do të lejojë zgjerimin e NATO-s, e cila është pika më e dhimb/shme në marrëdhëniet me Perëndimin. Prandaj Rusia ka zgjedhur një strategji për të vepruar në rajon përmes Serbisë si transmetues të sajin, dhe duke themeluar, mbështetur dhe financuar publikisht par/titë dhe liderët pro-rusë në këtë fushë, si dhe lëvizjet konservatore. Në fakt, ata thonë se Serbia thotë atë që Rusia mendon për rajonin. Rusia nuk vepron drejtpërdrejt, por më shumë përmes “degëve” të saj: përmes regjimit të Aleksandar Vuçiqit në Serbi dhe përmes Milorad Dodikut si një ngatërrestar rajonal “në një shenjë” dhe, natyrisht, KOS-it, jo vetëm si institucion etnik e fetar, por krye sisht si politik.
Dodiku – një faktor përçarës
Është e ngjashme me stabilizimin e BeH-së, e cila me dëshirë do të të bëhej anë/tare e NATO-s dhe BE-së, por Kremlini në atë vend ka një faktor përçarës me intensitet të lartë, Milorad Dodikun, dhe në atë lëkundje të vazhdueshme të “vilajetit”, në mënyrë që të mos rrësh/qasë drejt NATO-s, e me çka do të mbyllte plotësisht derën ruse, Moska tani ka marrë mbësh/tetjen e Dragan Çoviqit.
Është interesante që media ruse vëren se porti i Ne umit është dalja e vetme në Adri/atik që nuk kontrollohet nga NATO. Pa dyshim, ajo nuk shkon përtej kësaj deklarate, por është e qartë se rusët ia kanë vënë syrin asaj pjese të paarritshme dhe larg integrimit euro-atlantik të bre/gdetit Adriatik, e cila do të shpalosej (dhe Dragan Çoviq është, siç thamë, një mysafir gjithnjë e më i shquar në Moskë) mund të bëhet një atu i dobishëm përçarës, sado të jetë i cekët, i gurtë dhe jo/funksional.
Republika Srpska është një lidhje e rëndësishme për Rusinë dhe interesat e saj në Ball/kan, me të cilën ajo arriti të tërheqë Coviqin, udhëheqësi (jo) zyrtar kroat në BeH. Në fakt, rusët përmes Republika Srpska gjithmonë mund të destabilizojnë BeH-në në lidhje me pozicionin gjeo/strategjik (në barkun e Kroacisë si anëtar i BE dhe NATO) dhe në lidhje me popullatën dhe “hapësirën serbe” serbe në RS si një segment i rëndësishëm i programit të ri kombëtar serb, “frymëzon” dhe frymë/zon dhe inspirohet në nacionalizmin rus si një pjesë integrale e tij.
Problemi është sigurisht, siç thekson historiani serb Milivoj Beshlin, se naci/onalizmi serb është bërë një pjesë integrale e nacionalizmit rus në këtë zonë, si një ekzekutues i zgje/dhur i interesave politike dhe kombëtare ruse, me shpresën se në ndonjë rirregullim të ri të çë shtjeve post-jugosllave do të mundësojë realizimin e planeve, të cilat nuk u përmbushën në luftërat e viteve ’90.
Padyshim, pra, produkti politiko-ideologjik rus “bota ruse” u mor si një mat.ricë për programin e ri kombëtar serb “bota serbe” si një version për politikën “jopopullore” të Serbisë së Madhe. Përveç kësaj, në Serbi dhe Republika Srpska, Rusia thuhet se kontrollon dhe fin.ancon shumë OJQ, veçanërisht ato patriotike dhe fetare. Dhe si një lojtar nga një hije e madhe ose e vogël, i lëviz figurat e nacionalizmit serb dhe është mbështetës i integralizmit fetar, naci.onalist dhe serbo-rus, kryesisht në BeH dhe Mal të Zi.
Kthimi i Ma.lit të Zi